Paranızı nasıl harcıyorsunuz?
''Parayı daha kazanamadık ki, nasıl harcayalım?'' diyenleriniz olacaktır.
Biliyorum, ülkemizde para kazanmak zor.
Ama şuna da inanıyorum: Para konusundaki görüşlerinizi, duygularınızı, fikirlerinizi değiştirirseniz para kazanmanın yollarını da daha kolay bulabilirsiniz.
Belki de ilk değişmesi gereken duygulardan birisi: ''Parayla mutluluk olmaz''
Hayır, parayla mutluluk olur, ancak bu elbette ki parayı nasıl harcadığınıza bağlı.
Parayı Nasıl Harcarsanız Mutlu Olursunuz?
Para harcamak deyince çoğu kişinin aklına daha lüks bir araba, daha lüks bir ev, daha şık kıyafetler geliyor.
Fakat araştırmalar gösteriyor ki bunları satın almak, uzun vadede çok da mutluluk getirmiyor. Hatta bir araştırmacı bu tip ürünleri satın almayı hedonik bir koşu bandında debelenmeye benzetiyor.
Hedonik demek zevk demek. ''Hep zevk almak için koşturuyorsunuz ama aslında hep aynı yerde duruyorsunuz, mutluluğunuzda bir artış olmuyor.'' demek istiyor.
Mesela en pahalı saati alıyorsunuz, 2-3 gün sonra yenisi ve daha güzeli çıkıyor, bu kez de ona sahip olmak istiyorsunuz. Ya da çok güzel bir araba alıyorsunuz, 3 gün sonra daha iyisi çıkıyor. Bu kez de o yeni arabaya sahip olmak için çabalayıp duruyorsunuz.
Tüketim kültürü böyle bir şey çünkü.
Featherstone şöyle der: ''Tüketim kültürü genellikle hedonizmin, anlık zevklerin peşinde koşulmasıdır. Dışavurumsal hayat tarzlarını yeşertir, narsistik ve bencil kişilik tiplerini geliştirir.''
Fiziksel ürünlerin başka sorunları da var tabii.
Mesela bir fiziksel bir ürüne sahip olduğunuz zaman onu korumakla ilgili endişeler basar sizi. Ve bir şeyleri koruma dürtüsü sizi özgürlüğünüzden uzaklaştırır.
Daha da önemlisi, çoğu fiziksel ürün tek başınıza tükettiğimiz şeyler.
Oysa insan sosyal bir varlıktır ve araştırmalar gösteriyor ki paranızı tek başımıza tüketeceğiniz şekilde değil de, sosyalleşip anlamlı ilişkiler kurabileceğiniz, başkalarını gülümsetebileceğiniz şekilde harcarsanız daha mutlu oluyorsunuz.
O halde para harcamanın doğru yollarından bahsetmenin zamanı geldi.
1. Güzel Deneyimler İçin Harcamak
Para harcamanın doğru yolu sosyalleşmek, başka insanlarla güzel şeyler yapmanın yolunu bulmak ve belki de en güzeli, güzel deneyimler yaşamak.
Anne babanızdan eminim şöyle şeyler duymuşsunuzdur: ''O tatile neden gittin, o parayla kendine bir şeyler satın alsaydın, kenarda tutsaydın''
Dünya seyahati yapan birisine çevresinden şöyle tepkiler gelir: ''O kadar parayı harcayacağına bir ev alsaydın, yatırım yapsaydın''
Çünkü insanlar genelde fiziksel ürünlerin daha kalıcı olduğuna inanıyorlar.
Oysa aslında durum tam tersi. Fiziksel ürünler fiziksel olarak kalıcıdır, ama zihnimizde pek de kalıcı değillerdir.
5 ya da 10 yıl öncesini bir düşünün mesela. Muhtemelen o günlerde sahip olduğunuz fiziksel ürünler pek aklınıza gelmeyecek, daha ziyade o günlerde yaşadığınız deneyimler zihninizi dolduracak.
Gittiğiniz bir tatil, yediğiniz yemek, öğrendiğiniz yeni bir şey, katıldığınız bir seminer… Aklınıza gelen bunlar olacak. Çünkü insan beyni deneyimleri daha çabuk anımsar.
O halde paramızı deneyimlere harcamamız demek, aynı zamanda daha kalıcı mutluluklar elde etmeniz demektir.
2. Zaman Satın Almak İçin Harcamak
Parayı harcayabileceğiniz daha basit bir yer daha var: Zaman satın alabilirsiniz.
Ne kadar paranız olsa da satın alamayacağınız tek şey, geçip giden zamanlarınız.
O halde kıt bir kaynak olan zamanınızı mutluluk verici aktivitelere ayırmayı düşünebilirsiniz.
Parayla zaman satın almak derken neyi mi kastediyorum?
Ev işleri için bir yardımcı istemek, muhasebe işlerinize destek olması için birisiyle çalışmaya başlamak gibi şeyler. Yani paranızla bazı insanların zamanını satın alıyorsunuz, böylece kendi zamanınız boşa çıkıyor.
Bu boşa çıkan zamanı verimli bir şekilde ve zengin deneyimler için kullanırsanız, işte o zaman para mutluluk getirir.
Yalnız daha önce de bahsetmiştim, saat başı ne kadar para kazandığınızı ölçmenizi istemiştim.
Çünkü inanıyorum ki saatte kaç para harcadığınızı ölçer ve bunu arttırmaya odaklanırsanız daha yaratıcı ve araştırmacı olursunuz, yeni fikirler bulmanız kolaylaşır, sonuçta daha fazla para kazanmanın yolunu bulursunuz.
Ama tabii 24 saatin her saatinde daha fazla kazanmaktan bahsetmiyorum.
Günde kaç saat çalışıyorsanız yine o saat çalıştığınız kadar çalışıp daha fazla para kazanın. Bunun bir yolunu bulun. Ama bunun yolunu bulunca daha fazla çalışmayın. Bu size mutluluk getirmez, tam tersine sizi tüketir.
Dünyaya sırf çalışmak ve para kazanmak için gelmediniz sonuçta. Asıl mutluluk başka yerlerde yatıyor. O halde o kaynaklardan yararlanmak için zamanınızı daha doğru şekilde harcıyor olmamız gerekiyor.
Ayrıca Bakınız; Gişe Fiyaskosu Bir Film: Esaretinin Bedeli
3. Başkalarına Yardım Ederek Harcamak
Parayı harcamanın bir başka güzel yolu da yardım etmek.
Başkalarına yardımcı olmanın mutluluk verdiği herkes tarafından kabul edilen bir gerçek.
Hatta başkalarına destek olan insanların beyinleri incelendiğinde, beyinlerindeki sosyalleşme, zevk, sosyal kabul gibi bölgelerin coştuğu görülmüş.
Yalnız başkalarına verdiğiniz şeyi dikkatli seçmelisiniz. Sevdiğiniz, tanıdığınız, önemsediğiniz insanlara destek olduğunuzda daha mutlu oluyorsunuz.
İkincisi, bir misyona destek oluyorsanız bu sizi daha mutlu ediyor.
Peki fiziksel hiçbir şey satın almayacak mısınız? Elbette alacaksınız
Temel ihtiyaçlarınız var sonuçta. Üstelik sizi mutlu ediyorda şık bir gömlek giymenin de bir sakıncası yok. Ama çok fazla tüketmemeye dikkat etmelisiniz.
Fiziksel taraftaki tüketimleri de yine sosyalleşebileceğimiz şeylere harcamalısınız belki de.
Mesela gidip bir bisiklet alıp bu bisikletle bir bisiklet kulübüne katılırsanız hem spor yapmış olursunuz hem de bisikletçi arkadaşlarınız olur.
Veya gittiniz güzel bir yazlık satın aldınız veya kiraladınız. Orada arkadaşlarınızı ağırlamak yine harika bir deneyim ve yine paranın doğru harcandığı bir yer.
***
Tüm bu anlattıklarım hem benim dünya görüşüm hem de arkasında bilimsel araştırmalar yatıyor.
Bu yazıyı yazarken de Popular Science dergisindeki harika ve epeyce uzun bir makaleden yararlandım. Vaktiniz varsa mutlaka okuyun derim.